بیماری کره یا رقاصک (chorea disease) نوعی اختلال حرکتی است که باعث حرکات غیر عادی و غیرقابل پیش‌بینی بدن می شود که الگوی مشخصی ندارند. این حرکات ممکن است به اندازه یک تکان کوچک و جزئی یا به صورت حرکات شدید و غیرارادی بازوها و پاها باشد.
دامنه علائم رقاصک از حرکات کوچک تا حرکات شدید و غیر قابل کنترل دست و پا، متفاوت است.
حرکات ناشی از این بیماری، تصادفی و غیر ارادی بوده و کوتاه، سریع و معمولاً چرخشی هستند. آنها اغلب در اندام ها و صورت ظاهر می شوند. این بیماری معمولاً حرکات، گفتار و احساسات را پر تنش می‌کند. یک نمونه معمول از ویژگی های این بیماری، راه رفتن رقص مانند است.
بیماری رقاصک چیست؟
بیماری کره یا رقاصک با حرکات سریع، غیر ارادی، نامنظم، کوتاه و تکراری مشخص می‌شود که در یک بخش از بدن شروع شده و اغلب پیوسته به قسمت های دیگری از بدن سرایت می‌کند.
حرکات ناشی از رقاصک معمولاً در صورت، دهان، تنه و اندام‌ها است.
آتتوز یا حرکت پریشی جریانی پیوسته از حرکات غیرارادی، آهسته، مداوم و پیچشی است که معمولاً دست ها و پاها را درگیر می کند.
همی بالیسموس نوعی بیماری کره است که معمولاً در آن یک دست و/یا یک پا به صورت شدید و غیرارادی پرت می‌شود. حرکات ناشی از آن گسترده تر و شدیدتر از رقاصک هستند.
بالیسم یا بالیسموس شکل بسیار شدیدی از بیماری رقاصک در نظر گرفته می شود که حرکات ناشی از آن خشن و پرتابی هستند.
در زبان یونانی، بالیسموس به معنای “پریدن یا رقصیدن” است. بالیسم را به این صورت تعریف می کنند: “فعالیت غیر ارادی، پیوسته، خشن و هماهنگ که با درگیر کردن عضلاتی مانند عضله آپاندیکولار محوری و پروگزیمال باعث پرت شدن اندام‌ها می‌شوند”.
- این اختلال حرکتی اغلب تنها یک طرف بدن را درگیر می کند. گاهی اوقات، حرکات در دو طرف بدن رخ می دهد (بای بالیسم یا پارابالیسم). بسیاری از بیماران مبتلا به همی بالیسم حرکات کوریفورم یا رقص آسا دارند و بالعکس. همی بالیسم اغلب به بروز رقاصک در نصف بدن تبدیل می شود. در حال حاضر، بالیسم را باید به عنوان یک شکل شدید از بیماری رقاصک در نظر گرفت.
- کره و آتتوز (حرکت پریشی) معمولاً علائم یک اختلال دیگر هستند، اگرچه برخی از افراد مسن یا باردار بدون دلیل واضح دچار آنها می شوند. فرد ممکن است همزمان دچار دو بیماری رقاصک و آتتوز شود. همی بالیسموس، یک اندام (احتمال ایجاد آن در اندام فوقانی بیشتر از اندام تحتانی است) را یک طرف بدن تحت تأثیر قرار می دهد و باعث پرت شدن شدید آن می‌شود.
- درمان علت می‌تواند به درمان رقاصک و آتتوز، کمک کند. به همین دلیل داروهای ضد روان پریشی ممکن است موثر باشند. کره و آتتوز، که گاهی همزمان رخ می دهند (کریا آتتوزیس)، یک اختلال نیستند، بلکه علائم ناشی از چندین اختلال بسیار متفاوت می باشند.
دلایل بیماری کره
دلیل کره و آتتوز، فعالیت بیش از حد در گانگلیون های قاعده ای است. گانگلیون های قاعده ای بخشی از مغز هستند که به شروع، تسهیل و هماهنگ کردن حرکات مورد نظر (ارادی) فعال شده توسط تکانه های عصبی مغز، کمک می کند.
در اکثر اشکال رقاصک، مقدار بیش از حد دوپامین که انتقال دهنده عصبی اصلی مورد استفاده در گانگلیون های قاعده ای است، مانع از عملکرد طبیعی گانگلیون های قاعده ای می شود.
داروها و اختلالاتی که سطح دوپامین یا حساسیت سلول های عصبی به دوپامین را افزایش می دهند، باعث تشدید علائم رقاصک و آتتوز می شوند.
احتمال بروز علائم کره و آتتوز در بیماران مبتلا به هانتینگتون_یک اختلال دژنراتیو ارثی معمول_ وجود دارد.
رقاصک ممکن است در موارد زیر نیز رخ دهد:
- سیدنهام کره (که رقص سنت ویتوس یا بیماری سیدنهام نیز نامیده می شود)، یک نوع تب روماتیسمی (عفونت دوران کودکی ناشی از برخی استرپتوکوک ها) که مشخصه آن حرکات تند و غیر قابل کنترلی می است که گاهی چندین ماه طول می کشد.
- اختلالات خود ایمنی، مانند لوپوس (لوپوس اریتماتوز سیستمیک)
- بیش فعالی غده تیروئید (پرکاری تیروئید) سطح قند خون بالا (هیپرگلیسمی)
- سطح پایین هورمون پاراتیروئید (هیپوپاراتیروئیدیسم)
- تومور یا سکته ای که بخشی از عقده های قاعده ای به نام هسته دم دار را درگیر کند.
- سندرم های پارانئوپلاستیک (علائم ناشی از هورمون های تولید شده توسط انواع خاصی از تومور یا آنتی بادی های تولید شده توسط سیستم ایمنی در واکنش به وجود یک تومور)
- حاملگی، در سه ماه اول بارداری احتمال ایجاد بیماری به نام کره گراویداروم وجود دارد، اما بلافاصله پس از زایمان، بدون درمان برطرف می شود.
- در موارد نادر، استفاده از داروهای ضد بارداری خوراکی
- مصرف برخی داروها مانند لوودوپا در افراد مبتلا به بیماری پارکینسون، فنی توئین، داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای و کوکائین
در تعداد کمی از افراد، داروهای ضد روانپریشی باعث ایجاد نوعی بیماری کره به نام دیسکینزی تاخیری می شوند (یکی از ویژگی های آن جمع کردن لب‌ها و زبان یا کریا آتتوزیس است).
گاهی اوقات ابتلای افراد مسن به رقاصک هیچ دلیل خاصی ندارد. این نوع رقاصک، که به آن رقاصک سالخوردگی می گویند، معمولا بر عضلات داخل و اطراف دهان تأثیر می گذارد.
در صورت ایجاد چنین حرکاتی، افراد باید به پزشک مراجعه کنند. همی بالیسموس معمولاً ناشی از سکته مغزی است و ناحیه کوچکی از مغز به نام هسته ساب تالاموس که درست در زیر عقده های قاعده ای قرار دارد را تحت تأثیر قرار می دهد. هسته ساب تالاموس به کنترل حرکات ارادی کمک می کند.
تشخیص بیماری
قبل از تشخیص بیماری رقاصک پزشک باید سایر دلایل احتمالی با علائم مشابه را رد کند. در تشخیص مشکل فرد دارای علائم بیماری رقاصک، باید نکات زیادی را در نظر گرفت، علائم به تنهایی نمی‌توانند تایید کننده وجود این بیماری باشند.
یکی از آزمایشاتی که احتمالاً انجام شود، گرفتن اسکن ام آر آی از مغز برای جستجوی آسیب به نواحی خاص مرتبط با بیماری رقاصک از مغز است.
آزمایش خون نیز برای بررسی وجود آنتی بادی‌هایی که نشان دهنده عفونت هایی با علائم مشابه یا عدم تعادل هوموستاتیک هستند، انجام می‌شود.
بخش چالش برانگیز دیگر تشخیص بیماری کره تعیین سابقه اختلالات حرکتی یا مشکلات روانشناسی در خانواده فرد است.
به طور خلاصه : در حالی که تنها یک راه مشخص برای تشخیص این اختلال عصبی نادر وجود ندارد، انجام دقیق ارزیابی‌های فیزیکی و پزشکی نقش مهمی در تشخیص درست خواهد داشت.
درمان بیماری کره یا رقاصک
متاسفانه، در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای بیماری رقاصک وجود ندارد زیرا مکانیسم پشت پرده آن هنوز در پزشکی به طور کامل مشخص نشده است.
اما با درمان‌های مختلف می‌توان حرکات غیر قابل کنترل را تا حدی مهار کرده و کیفیت زندگی مبتلایان به این عارضه را تا حد زیادی بهبود بخشید.
دو داروی مورد استفاده در خط اول درمان برای بیماری کره، تترابنازین و دیوتترا بنازین هستند که هر دو مسدود کننده‌های انتقال دهنده عصبی دوپامین می‌باشند.
اولی تاییدیه FDA را در پانزدهم آگوست ۲۰۰۸ دریافت کرد و به طور ویژه برای درمان رقاصک ناشی از بیماری هانتینگتون طراحی شده است.
پزشکان همچنین ممکن است داروهای بنزودیازپین مانند لورازپام یا دیازپام را برای کمک به بیماران مبتلا به مشکلات اضطرابی و بی خوابی تجویز کنند.
داروهای ضد تشنج مانند سدیم والپروات و کاربامازپین نیز نتایج مثبتی در درمان برخی از علل کره داشته اند.
علاوه بر دارو، پزشکان توصیه می کنند که افراد مبتلا به این بیماری از الگوی سبک زندگی سالم پیروی کنند. ورزش می تواند برای ایجاد استقامت و انعطاف پذیری و در عین حال جلوگیری از استرس مفید باشد.